Bij Westervoort in Gelderland maakt de IJssel zich los van de Nederrijn. Daar ergens op de rivierdijk bevindt zich een bijzonder kunstwerk. Het is een grote steen, van tien meter lang en een meter hoog, roodbruin van kleur. De reusachtige steen heeft een mooi gepolijste ovale vorm. Het gevaarte rust op lichtgrijze platte stenen die een afgeronde vorm hebben.

Dit kunstwerk is als bijzonderheid opgenomen in de brochure van een plaatselijke fi etsroute. Het kunstwerk wordt ‘de boot’ genoemd en de kunstenaar is onbekend.

Ik vind deze beschrijving pijnlijk, omdat ik de kunstenaar ken, Adri Verhoeven, en ik weet dat hij het werk de titel ‘Monument voor de steen’ gaf. Het kunstwerk is er in 1992 geplaatst. Kunstenaar onbekend?! De boot?! Een beetje eerbied bij het maken van een brochure over kunst is toch niet te veel gevraagd?

Adri Verhoeven is een leeftijdsgenoot en ik had onlangs nog contact met hem. Hij reageert laconiek op mijn bevinding. Als je dacht dat je met het maken van grote stenen werken onsterfelijk zou worden, streef je de verkeerde dingen na. Dat monumentale werk op de dijk heeft in dat opzicht meer kansen dan de maker. En zo hoort het ook. Het kunstwerk is niets minder dan wat de kunstenaar het als titel gaf, een monument voor de steen. Eerbied voor de steen.

Deze wijsheid van Adri Verhoeven noteerde ik dertig jaar geleden al. Ik bezocht hem toen hij aan dit project werkte. Hij was allang op zoek naar oergesteente en liet rode graniet (Norwegian Red) uit Noorwegen per schip aanvoeren. De kolos paste niet in zijn atelier. Lang heeft hij er buiten aan gewerkt, in zomer en winter, in weer en wind. En uiteindelijk kreeg het enorme stuk graniet de gepolijste vorm die hij voor ogen had.

Zijn drijfveer was de fascinatie voor het oneindige en het onveranderlijke om ons heen. Ik blijf nieuwsgierig naar het wezen van de steen. Een steen is onomstotelijk, een houvast, terwijl alles om ons heen voortdurend aan verandering onderhevig is; en niet in de laatste plaats de mens zelf. Alleen een steen blijft. Dat geheim van de steen laat me niet los.

Die steen die hij bewerkte, schuurde en polijstte blijft uiteindelijk dezelfde steen. Veranderd is de mens die dat enorme werk wilde volbrengen. Het is te begrijpen als eerbied voor dingen die veel groter zijn dan wijzelf: Ik heb gevochten. Ik heb vele liters gezweet. Ik heb gewanhoopt. Ik heb gejankt van de kou. Ik ben trots geworden. Ik ben bescheiden geworden. Ik ben ontroerd. Dat heeft de steen met mij gedaan. En de steen zelf: heeft een vorm gekregen die ik mooi vind. Maar hij is in de kern niet veranderd.

De zienswijze van Adri Verhoeven is een les voor ons. Een les over eerbied. Eerbied zegt vooral iets over degene die eerbied betoont. Het is een erkenning van de kleinheid van de mens. Bescheidenheid. Polijsten kan werken en kan een mooi resultaat geven. Maar polijsten raakt de kern niet. De kern is onveranderlijk.